Viễn cảnh dịch bệnh nguy hiểm do hiện tượng nóng lên toàn cầu

Những điều này tưởng như chỉ có trong kịch bản các bộ phim đề tài thảm họa. Tuy nhiên, theo các nhà khoa học, ngày càng có nhiều cơ sở hợp lý chứng minh đây là những viễn cảnh dịch bệnh nguy hiểm do hiện tượng nóng lên toàn cầu, một trong những tác động của biến đổi khí hậu, gây ra.

Một số kết quả nghiên cứu gần đây cho thấy đại dịch COVID-19 có nguồn gốc từ loài dơi hoang dã trong tự nhiên. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng việc con người ngày càng mở rộng “dấu chân sinh thái” có thể gây ra dịch bệnh theo nhiều cách khác nhau.

Tình trạng biến đổi khí hậu, vốn làm gia tăng nhiệt độ Trái đất, đang ngày càng nổi lên là nguyên nhân gây bệnh truyền nhiễm, hoặc bằng cách mở rộng phạm vi “hoành hành” của muỗi mang mầm bệnh sốt rét và sốt xuất huyết, hoặc làm tan các lớp băng vĩnh cửu ở vùng Siberia (Nga) chứa các mầm bệnh từ thời cổ đại.

Các lớp băng vĩnh cửu, được ví như “quả bom hẹn giờ biến đổi khí hậu” trải khắp Nga, Canada và bang Alaska (Mỹ) chứa lượng carbon cao gấp 3 lần lượng khí thải ra kể từ thời kỳ công nghiệp hóa.

Bà Birgitta Evengard – chuyên gia vi sinh của ĐH Umea (Thụy Điển) – nhận định: “Trong những thời khắc đen tối nhất, tôi thấy tương lai thật đáng sợ của con người thông minh.

Kẻ thù lớn nhất của chúng ta chính là sự thiếu hiểu biết của chúng ta bởi thiên nhiên đầy các vi sinh vật và đặc biệt các tầng đất đóng băng vĩnh cửu là những chiếc hộp Pandora (mở ra những điều tai ương) thực sự”.

Bà Evengard dẫn chứng: “Bệnh than (anthrax) cho thấy một con vi khuẩn có thể ngủ yên trong tầng đất đóng băng vĩnh cửu trong suốt hàng trăm năm và có thể sống trở lại”.

Ông Vladimir Romanovsky, giáo sư địa vật lý tại Đại học Alaska (Mỹ), cho rằng các vi sinh vật có thể tồn tại trong các lớp băng trong một thời gian dài.

Khi băng tan, các vi sinh vật bị “nhốt” trong hàng thiên niên kỷ sẽ theo dòng nước lên bề mặt. Đã có nhiều trường hợp những con bọ cổ đại, bị đông cứng lâu ngày, bỗng nhiên xuất hiện trở lại.

Trong khi đó, ông Jean-Michel Claverie, giáo sư danh dự chuyên ngành gen tại Trường Y thuộc Đại học Aix-Marseille (Pháp), cho biết virus hoạt động tương tự như một hạt giống.

Tức là khi gieo một hạt giống vào lớp đất đã bị đóng băng hàng ngàn năm, hạt giống không thể nảy mầm. Tuy nhiên, khi nhiệt độ Trái đất ấm lên, hạt giống hoàn toàn có thể nảy mầm và phát triển, hình thành cây con.

Biến đổi khí hậu làm tăng dịch bệnh

Trong nhiều thập kỷ, các nhà khoa học biết biến đổi khí hậu sẽ thay đổi phương thức lây lan của dịch bệnh, nhưng với những tác nhân nóng lên toàn cầu hiện nay, giả thuyết này vẫn đang được tìm hiểu thêm.

Có rất nhiều mối liên hệ giữa biến đổi khí hậu và bệnh truyền nhiễm, nhưng chúng ta sẽ chỉ tập trung vào một kiến thức còn mới. Nhiệt độ tăng đang làm cho hệ miễn dịch tự nhiên của chúng ta kém hiệu quả đi.

Cơ thể con người là cỗ máy chống lại bệnh tật hiệu quả đáng kinh ngạc. Quá trình thích nghi đã trải qua chặng đường dài. Nhiệt độ cơ thể ấm áp có thể tự mình loại bỏ tất cả dạng xâm nhập không mong muốn.

Khi một mầm bệnh đi vào cơ thể, chúng ta bị sốt, cơ chế này làm ấm cơ thể để chống bệnh tật. Cơn sốt kích thích hệ thống miễn dịch, sức nóng tạo ra môi trường lý tưởng khiến mầm bệnh rất khó tồn tại.

Nhưng khi hành tinh ấm lên, mầm bệnh tiếp xúc môi trường có nhiệt độ nóng dần giúp chúng thích nghi và trang bị tốt hơn để tồn tại ở nhiệt độ cao, cụ thể là bên trong cơ thể con người.

Các mầm bệnh tồn tại được, sinh sản và thích nghi tốt hơn với nhiệt độ cao bao gồm cả những bệnh có sẵn trong chính cơ thể chúng ta. Hậu quả, một trong những cơ chế phòng thủ quan trọng nhất của con người đã bị giảm hiệu năng. Điều này không phải là lý thuyết suông.

Năm 2019, Arturo Casadevall, giáo sư vi sinh và miễn dịch học tại trường Y tế Công cộng Bloomberg thuộc Đại học Johns Hopkins đã cùng đồng nghiệp dẫn chứng cách “Candida auris” (loại nấm xâm nhập vào máu, dẫn đến nhiều loại bệnh) xuất hiện đồng thời trên các bệnh nhân ở 3 khu vực bị cách ly khác nhau: Nam Á, Venezuela và Nam Phi, từ giữa 2012 đến 2015.

Trong thế giới toàn cầu hóa, bệnh tật lây lan bởi những người mang mầm bệnh di chuyển từ nơi này sang nơi khác. Nhưng trong trường hợp này, các nhà khoa học kết luận điều kiện khí hậu thay đổi tương tự ở 3 khu vực trên có thể là nguyên nhân thúc đẩy sự phát triển đồng thời dịch bệnh.

Thật khó để nói ảnh hưởng này có thể lan rộng như thế nào, cũng không có lý do để nghĩ rằng nó sẽ chỉ giới hạn ở các loại nấm như Candida auris.